7 Contoh Puisi Bali Anyar, Karya Sastra yang Masih Lestari

Meski modern, tapi setidaknya ada keinginan melestarikannya

Karya Sastra Bali terbagi menjadi dua, yaitu Kesusastraan Bali Anyar dan Bali Purwa. Kesusastraan Bali Purwa dikatakan sebagai karya sastra yang telah diwarisi sejak dahulu dalam bentuk naskah-naskah kuno. Sedangkan Kesusastraan Bali Anyar adalah karya sastra yang telah mengalami modernisasi.

Dilansir jurnal berjudul Pupulan Puisi Sangsiah Kelangan Somah Karya I Gde Nala tahun 2020, Kesusastraan Bali Anyar (modern) terdiri dari beberapa jenis yaitu drama, novel, cerita pendek (cerpen), dan puisi. Puisi menjadi karya sastra yang cukup populer di masyarakat. Seperti apa contoh puisi Bali Anyar?

Baca Juga: 7 Contoh Sesimbing, Sindiran Pedas dalam Bahasa Bali

1. Catur Muka karya Gede Nala Antara

7 Contoh Puisi Bali Anyar, Karya Sastra yang Masih LestariPatung Catur Muka. (Denpasartourism.com)

Catur Muka

Mayoga ring catus pata,
Ring pusering windu kuta,
Tatah sangging tuhu mataksu,
Pangaksiné tan patanggu,
Tan wénten sané rungu,
Tan putus tibénin lahru,
Tan hana manah dudu,
Tan obah setata awas,
Lor kidul wétan kulon sami tatas,
Tatas sahananing lumaku,
Tatas sahananing ala-ayu,
Ala keni kapastu,
Ayu nemu rahayu.

Puisi Bali Anyar berjudul Catur Muka ini bercerita tentang Patung Catur Muka (berkepala empat). Kepala patung ini mengarah ke empat penjuru mata angin yaitu Barat, Timur, Utara, dan Selatan. Patung Catur Muka menjadi simbol perlindungan bagi wilayah di mana patung itu berdiri, khususnya di Kota Denpasar.

2. Desa Bedelod karya Yesi Candrika

7 Contoh Puisi Bali Anyar, Karya Sastra yang Masih LestariTaman Inspirasi Muntig Siokan. (dok. pribadi/Ari Budiadnyana)

Desa Bedelod

Tatanduran ageng majajar mabaris,
Irika, ring tanahé sané paling lais,
Nandurin bias lan beton baang i turis,
Sampun mapanta-panta buina magaris,
Sejatinné liu ada tukad,
Nanging, yéh tukadé paling ngalih carik,
Pajalané pada likad,
Ngranayang yéh tukadé kaik-kaik,
Gumatat-gumitit pada mlaibin,
Tusing ada alas lakar tandurin,
Wong asli malaib ngalahin,
Wong jawi lega nongosin.

Puisi ini berisi sindiran perkembangan kondisi saat pariwisata mulai berkembang di Bali. Banyak lahan sawah beralih fungsi untuk akomodasi para turis, sehingga mengganggu ekosistem alam yang ada. Selain itu, juga berisi sindiran mengenai keberadaan masyarakat lokal yang mulai terusik oleh pendatang maupun wisatawan.

3. Denpasar Sane Mangkin karya Dewa Ayu Carma Citrawati

7 Contoh Puisi Bali Anyar, Karya Sastra yang Masih LestariPatung Catur Muka. (Denpasarkota.go.id)

Denpasar Sane Mangkin

Dening wong tambet,
Pangawitnyane wantah desa,
Sarwa taru dumun makeh iriki,
Sane ageng tur madurgama,
Nenten wenten wong sane wani,
Mangkin kahanane sampun lian,
Kincit wong uning sane wenten dumun,
Denpasar sane mangkin…
Denpasar…
Patutnyane asri,
Sarinne Pulo Bali,
Sampunang ngantos karusak,
Ne mangkin sami mangda ngraksa,
Mangda sawiakti,
Kinkinang saking ati.

Puisi ini bercerita tentang keberadaan Kota Denpasar saat ini. Dahulu, Kota Denpasar adalah sebuah wilayah yang banyak ditumbuhi oleh pohon besar dan memiliki berbagai macam kegunaan. Kini, Denpasar telah berubah. Sebagai pusatnya Pulau Bali, masyarakat wajib menjaga kelestarian alam dan lingkungan yang ada di Kota Denpasar.

4. Semeng Ring Pasisi Sanur karya IB Surya Matra

7 Contoh Puisi Bali Anyar, Karya Sastra yang Masih LestariSuasana sunrise di Pantai Sanur. (unsplash.com/Chema Photo)

Semeng Ring Pasisi Sanur

Galang kangin manundunin,
Gumanti nundunin kayun,
Nyliksik ati mangda metangi,
Nyangra semeng ring pasisi sanur,
I Bendéga ngencolang mulih,
Wus ngruruh pangupa ri tengahing segara,
Mulih makta pikolih,
Tur kajantos I pianak somah,
Toris-torisé sami suka,
Gumanti nyaksiang suryané ngendih,
Ring pasisi Sanur sané ramya,
Luwih tan kakalih,
Galang kangin manundunin,
Gumanti nundunin kayun,
Nyliksik ati mangda metangi,
Nyangra semeng ring pasisi sanur,
Maliang liang ring bias putih,
Maplalianan toyan segara,
Pasisi sanur wiakti luwih,
Sampun Kaloktah ring dura negara.

Puisi ini bercerita tentang suasana Pantai Sanur yang indah di pagi hari. Puisi ini menggambarkan nelayan datang dari melaut sambil membawa tangkapan yang melimpah. Wisatawan hingga masyarakat lokal menyukai suasana Pantai Sanur, karena mereka bisa bermain di pasir putih dan mandi di laut yang tenang dan indah.

5. Gagendong Peken Badung karya I Wayan Paing

7 Contoh Puisi Bali Anyar, Karya Sastra yang Masih LestariIlustrasi pengemis. (Pixabay.com/Ben_Kerckx)

Gagendong Peken Badung

Tiang boya jelema jaruh,
Ileh-ileh ngigelang nistan awak,
Tiang jelema idup,
Dot idup,
Sarin sesambatan anak,
Sarin cacad awak,
Tuptupang tiang,
Anggon ngangselin basang tiangé layah,
Gumin tiangé bias maebuk,
Unti gunung agungé,
Nyanyad gunung Baturé,
Ané mamedih,
Macak déwék tiang,
Masekaa sarin gumi,
Ka kota tiang mlali,
Nuptupang sarin-sarin munyi tawah,
Pinaka brana bratan idup tiangé.

Puisi ini bercerita tentang pengemis (gegendong) yang ada di Pasar Badung. Pengemis ini memohon belas kasihan orang yang berkunjung untuk memberinya sedekah. Pengemis ini diceritakan berasal dari desa-desa di lereng gunung yang tandus. Hal ini membuat mereka terpaksa pergi ke kota untuk mengadu nasib.

6. Jempiring Putih karya IB Rai Putra

7 Contoh Puisi Bali Anyar, Karya Sastra yang Masih LestariBunga jempiring putih yang menjadi maskot Kota Denpasar. (Denpasarkota.go.id)

Jempiring Putih

Nata Praja,
Namostuti,
Makuta Budaya,
Mahkota Mandita,
Ungguan Agama,
Ungguaning Padma,
Ulunangen Uluningati.

Suksmaning Tanu Telenging Jaladi,
Siksaning Sasmita Sang Sida Sidi,
Pangempenging Sabda Bayu Idep Telenging Semadi,
Litning Rasa Suda Nirtuduh Uriping Pati.

Jempiring Putih Murni,
Mahkota Makuta Mandita,
Denpasar Kota Budaya,
Denpasar Kota Sejati.

Jempiring Putih Ambuné Wangi,
Jejuluké Jempong Runtuhi Ring Ati,
Pingéné Warniné Suci,
Silak-Siluk Ngringring Piranti,
Jempiring Putih Bunga Mahkota Denpasar.

Sekar Mahkota,
Sekar Sarining Bumi,
Sekar Sarining Prana-Prani,
Sekaring Budhi,
Sekaring Widhi.

Putih-Putih Susrusa Bakti,
Putih-Putih Atiné Suci,
Putih-Putih Sariné Murni,
Putih-Putih Titahing Widhi.

Puisi ini bercerita tentang Bunga Jempiring. Bunga berwarna putih bersih dan berbau harum ini menjadi maskot Kota Denpasar.

7. Siwa Ratri oleh I Ketut Rida

7 Contoh Puisi Bali Anyar, Karya Sastra yang Masih LestariIlustrasi Dewa Siwa. (Unsplash.com/Ankit Dandhare)

Siwa Ratri

Kabelet telenging wana,
Ujan riris angin kumuus-kuus,
Perwanining tilem kapitu,
Peteng pitu, sadripu mangintu,
I Lubdaka ngepil ngatekul bakul,
Ring carang wilané nguntul.

Ajerih kabancaran,
Mikpik daun wila maka jalaran,
Nampokang kiap tan liep pules,
Mawastu jagra.

Jagra tuinipun eling,
Eling ring sikian,
Eling ring raga,
Eling ring paripolah lumaksana.

Jagra maka panambak baya,
Mamucah saluir kroda,
Loba, angkara murka,
Sakancan ripu punah denia.

Teja maya,
Tejan Ida Sang Hyang Siwa,
Sumusup maring angga,
Umetu sangkaning yoga,
Nglebur sarwa mala,
Sarwa dosa sabhuwana.

Siwa Ratri,
Ratrining Siwa,
Wantah sipta,
I papa molihang swarga.

Puisi ini bercerita tentang makna malam Siwa Ratri. Malam Siwa Ratri erat kaitannya dengan cerita seorang pemburu bernama Lubdaka. Karena kemalaman, ia harus naik ke atas pohon agar terhindar dari hewan buas. Ia kemudian begadang semalam suntuk (jagra) sambil memetik Daun Bila.

Malam Siwa Ratri memiliki makna sebagai introspeksi diri atas apa yang telah dilakukan sebelumnya, agar ke depannya bisa menjadi pribadi yang lebih baik lagi. Malam Siwa Ratri juga sering disebut sebagai malam peleburan dosa.

Karya puisi Bali anyar berkembang dengan sangat baik di Bali. Itu terbukti dari banyaknya perlombaan membaca puisi Bali anyar. Hal ini memberikan wadah bagi para generasi muda agar mau melestarikan karya sastra Bali.

Ari Budiadnyana Photo Community Writer Ari Budiadnyana

Menyenangi hal-hal baru. Menulis salah satu hobi sejak jaman blog. Menulis apa saja yang ada di hati.

IDN Times Community adalah media yang menyediakan platform untuk menulis. Semua karya tulis yang dibuat adalah sepenuhnya tanggung jawab dari penulis.

Topik:

  • Irma Yudistirani

Berita Terkini Lainnya